محوطه تاریخی امالدبس؛ تهدیدات و انتظارات از میراث فرهنگی خوزستان + فیلم
اهواز – ایرنا – محوطه تاریخی امالدبس با قدمتی چند هزارساله در معرض تهدیدات متعدد روزانه قرار دارد بنابراین این اثر ارزشمند تاریخی و گردشگری نیازمند توجه ویژه است. به گزارش ایرنا محوطه تاریخی امالدبس در حوالی بستان دشت آزادگان، در جنوب غربی شوش، یکی از میراثهای ارزشمند فرهنگی و تاریخی کشور به شمار میآید. در جنوب خوزستان جنگل و کویر ام الدبس بستان وجود دارد که در واقع مشابه این منطقه بینظیر را در هیچ کجای دیگری نمیبینید به گونهای که یک جنگل در دل بیابان جلوه میکند. این منطقه در حدفاصل بین روستای بستان و زمینهای کشاورزی کرخه قرار دارد. این کویر از منطقه شمال به کوههای میشداغ و از شرق هم به تپههای ماهور چذابه منتهی میشود. منطقه ام الدبس تا چند دهه پیش بهعنوان یکی از مناطق بیابانی ایران شناخته میشد و یک بیابان مملو از تلهای رمل و تپههای شنی بود اما از سال ۱۳۶۸ این ناحیه شامل طرح تثبیت و شنزدایی قرار گرفت به همین جهت هزاران درخت در این منطقه کشت شد. از جمله این درختان میتوان به پانی کوم، آکاسیا، ویکتوریا، گز شاهی، کهور، استبرق، پنی ژتوم و اسکنبیل اشاره کرد و همین مورد باعث شده است تا یک جنگل سرسبز و زیبا در دل کویر ایجاد شود. تقریباً یکچهارم از وسعت این بیابان یعنی حدود ۲۵ هزار هکتار بهوسیله این درختان پوشیده شده است؛ البته قبل از آن نیز به صورت معدود در این ناحیه درختانی وجود داشت.
مهمترین مولفهای که گردشگران را به سمت این ناحیه جذب میکند، تلاقی کویر و جنگل با همدیگر است که این موضوع به نوبه خود بسیار نایاب است. علاوه بر این منطقه ام الدبس از دیرباز زیستگاه آهو بوده است که این موضوع با توجهبه کویری بودن آن بسیار حیرتانگیز است. اما اکنون مازاد بر آهو، جانداران دیگری نظیر هوبره، درنا، آنقوت، باقرقره شکم سیاه و شکم سفید، سار، کبک، کبوتر چاهی، قمری، گلاریول، عقاب دشتی، جغد کوچک، عقاب طلایی، انواع چکچکها، چکاوک، تیهو، دمجنبانک زرد، دمجنبانک ابلق، دم سرخ، سینهسرخ، کبوتر کوهپایهای، گنجشکها و… نیز در این ناحیه زندگی میکنند و این موضوع باعث شده تا تنوع زیستی بسیار زیادی داشته باشد. در نزدیکی این منطقه میتوانید چشمههای پراکنده و برکههای کوچک را نیز ببینید که با نیزارها احاطه شدهاند. نکته قابلتوجه این است که جنگل و کویر ام الدبس بستان تا چند دهه گذشته محل عبور رزمندگانی بود که برای حفظ مرزهای ایران از جان خود مایه گذاشتند. این محوطه با قدمتی چند هزار ساله شامل چندین شهر تاریخی و محوطه باستانی، نشاندهنده تاریخ و تمدن غنی این منطقه است و بهعنوان یکی از جاذبههای گردشگری و پژوهشی مهم شناخته میشود. محوطه ام الدبس شامل بقایای باستانی متعدد از دورههای مختلف تاریخی است. این آثار شامل معابد، خانهها، بازارها و راههای باستانی، نشاندهنده زندگی روزمره و فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی مردم در آن دوران است. این محوطه تاریخی بهعنوان یک منبع اطلاعاتی مهم برای پژوهشگران باستانشناسی و تاریخپژوهان شناخته میشود. فعال میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان و مدیر عامل انجمن دوستداران میراثفرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تیری درباره وضعیت کنونی این محوطه تاریخی به خبرنگار ایرنا گفت: در سالهای اخیر محوطه تاریخی امالدبس با مشکلات جدی روبرو شده است.
احمد جعفری ماجد ادامه داد: تخریبهای روزانه توسط بیلهای مکانیکی و اقدامات غیرقانونی نظیر غارت و دزدی آثار باستانی، این محوطه را بهطور جدی تهدید میکند. وی افزود: ادارههای میراث فرهنگی دشت آزادگان، حمیدیه و هویزه در حفظ و نگهداری این محوطه نقش مهمی دارند، اما تقویت نشدن این ادارهها و نبود بودجههای لازم، موجب شده است که این محوطه با خطرات جدی مواجه شود. این فعال میراث فرهنگی تاکید کرد: لازم است اقدامات جدیتری برای حفظ و نگهداری محوطه تاریخی امالدبس انجام شود. یکی از راهکارها میتواند تقویت ادارههای میراث فرهنگی محلی، افزایش نیرو و استقرار یگان حفاظت میراث فرهنگی در منطقه و افزایش بودجههای اختصاص داده شده به این محوطهها باشد. وی برگزاری کارگاهها و دورههای آموزشی برای مردم محلی در مورد اهمیت حفظ میراث فرهنگی و ارزشهای تاریخی نیز را موثر دانست. جعفریماجد با اشاره به انتصاب مدیر کل جدید میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان و انتظارات از این مدیر کل گفت: انتصاب مدیرکل جدید میتواند تاثیر مثبتی بر این وضعیت داشته باشد. مدیرکل جدید با تمرکز بر حفظ و نگهداری آثار تاریخی و تلاش برای تامین بودجههای لازم، میتواند نقش مهمی در حفظ محوطه تاریخی ام الدبس ایفا کند. وی در پایان خطاب به مدیر کل میراث فرهنگی بیان کرد: همکاری با سازمانهای غیر دولتی و پژوهشگران محلی نیز میتواند به حفظ و نگهداری بهتر این محوطه کمک کند.

تهدیدات محوطه تاریخی امالدبس از میراث فرهنگی خوزستان
محوطه تاریخی امالدبس با قدمتی چند هزارساله در معرض تهدیدات متعدد روزانه قرار دارد. تخریبهای ناگهانی توسط بیلهای مکانیکی و اقدامات غیرقانونی نظیر غارت و دزدی آثار باستانی، این محوطه ارزشمند را به شدت در معرض خطر قرار داده است. نبود حمایتهای کافی از سوی سازمانهای مرتبط و کمبود بودجههای لازم، مانع از حفظ و نگهداری صحیح این میراث فرهنگی شده است. علاوه بر این، توسعههای غیرمترقبه و ناپیوسته در مناطق اطراف، به تخریب ساختارهای باستانی و زیستگاههای طبیعی این منطقه منجر شده است.
انتظارات از مدیریت میراث فرهنگی برای حفاظت محوطه تاریخی امالدبس
مدیر کل جدید میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان مسئولیت بزرگی در حفاظت و نگهداری محوطه تاریخی امالدبس بر عهده دارد. انتظار میرود که این مدیر با تمرکز بر تامین بودجههای لازم و تقویت ادارههای محلی، نقش مؤثری در جلوگیری از تخریبهای ناخواسته و غارتهای غیرقانونی ایفا کند. همچنین، برگزاری کارگاهها و دورههای آموزشی برای مردم محلی در زمینه اهمیت حفظ میراث فرهنگی، از دیگر انتظارات است که میتواند به افزایش آگاهی جامعه و مشارکت فعال در حفاظت از این محوطه تاریخی کمک کند.
تاریخچه و قدمت محوطه تاریخی امالدبس
محوطه تاریخی امالدبس در حوالی بستان دشت آزادگان، در جنوب غربی شوش، یکی از میراثهای ارزشمند فرهنگی و تاریخی کشور به شمار میآید. این محوطه با قدمتی چند هزارسالۀ تاریخی، شامل چندین شهر باستانی، معابد، خانهها و بازارهای تاریخی است که نشاندهنده زندگی روزمره و فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی مردم در دورانهای مختلف است. قدمت تاریخی این منطقه، آن را به یکی از جاذبههای مهم گردشگری و پژوهشی تبدیل کرده است.
تنوع زیستی در محوطه تاریخی امالدبس
محوطه تاریخی امالدبس نه تنها از نظر تاریخی بلکه از نظر زیستمحیطی نیز دارای تنوع زیستی بالایی است. این منطقه زیستگاهی برای انواع حیوانات نظیر آهو، هوبره، درنا، آنقوت، سار و کبکها میباشد. علاوه بر این، موجودات پرندهای مانند عقاب دشتی و جغدهای کوچک نیز در این منطقه یافت میشوند. وجود چشمههای پراکنده و برکههای کوچک که با نیزارها احاطه شدهاند، شرایط مساعدی برای زندگی انواع گونههای گیاهی و جانوری فراهم کرده است.
اقدامات حفاظتی و حفظ محوطه تاریخی امالدبس
برای حفظ و نگهداری محوطه تاریخی امالدبس، نیازمند اجرای اقدامات حفاظتی جدی و مستمر هستیم. یکی از راهکارهای پیشنهادی، تقویت ادارههای میراث فرهنگی محلی و افزایش نیروهای متخصص در منطقه میباشد. همچنین، استقرار یگانهای حفاظت میراث فرهنگی در محوطه تاریخی، نقش مهمی در مانع شدن از تخریبها و محافظت از آثار باستانی ایفا میکند. تامین بودجههای کافی و ایجاد تسهیلات مالی برای اجرای طرحهای حفاظتی از دیگر اقدامات ضروری است.
جاذبههای گردشگری محوطه تاریخی امالدبس
محوطه تاریخی امالدبس با ترکیب بینظیری از جنگل سرسبز و کویر پهناور، یکی از جاذبههای توریستی منحصر به فرد خوزستان است. تلاقی طبیعت کویری با جنگلهای سرسبز، چشماندازی زیبا و نایاب را به بازدیدکنندگان ارائه میدهد. همچنین، وجود چشمهها و برکههای کوچک، مکانهای مناسبی برای استراحت و لذت بردن از طبیعت فراهم کرده است. این تنوع طبیعی همراه با ارزشهای تاریخی، محوطه تاریخی امالدبس را به مقصدی جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کرده است.
نقش انجمن دوستداران میراث فرهنگی ایران چارتر در حفظ امالدبس
انجمن دوستداران میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایران چارتر نقش مهمی در حفظ و نگهداری محوطه تاریخی امالدبس دارد. این انجمن با برگزاری برنامههای حفاظتی، ترویج آگاهی عمومی و همکاری با سازمانهای غیر دولتی، سعی در کاهش تهدیدات روزانه و افزایش حمایت از این میراث فرهنگی دارند. حمایتهای مالی و معنوی انجمن، به اجرای پروژههای حفاظتی و احیای محوطه تاریخی امالدبس کمک شایانی میکند.
همکاری با سازمانهای غیر دولتی و پژوهشگران در حفاظت امالدبس
یکی از راههای مؤثر در حفاظت از محوطه تاریخی امالدبس، همکاری نزدیک با سازمانهای غیر دولتی و پژوهشگران محلی است. این همکاریها میتواند به ایجاد طرحهای حفاظتی جامع، مطالعه دقیق آثار باستانی و ارائه راهکارهای عملی برای جلوگیری از تخریبها منجر شود. پژوهشگران باستانشناسی و تاریخپژوهان نیز میتوانند با ارائه مطالعات دقیق، اطلاعات مهمی در مورد تاریخ و ارزشهای تاریخی این منطقه فراهم کنند که در نهایت به حفظ بهتر آن کمک میکند.
اهمیت آگاهیبخشی و آموزش به جامعه محلی در حفاظت از امالدبس
افزایش آگاهی و آموزش به جامعه محلی در مورد اهمیت حفاظت از محوطه تاریخی امالدبس، یکی از اجزای کلیدی در حفظ این میراث فرهنگی است. برگزاری کارگاهها و دورههای آموزشی برای مردم محلی، به آنها کمک میکند تا ارزشهای تاریخی و فرهنگی این منطقه را درک کنند و در حفظ آن مشارکت فعال داشته باشند. آموزش به نسل جوان و ایجاد حس مسئولیت در میان جامعه محلی، از دیگر اقدامات ضروری برای جلوگیری از تخریبهای غیرمجاز و افزایش حمایت از محوطه تاریخی امالدبس است.
چشمانداز آینده حفاظت از محوطه تاریخی امالدبس
آینده حفاظت از محوطه تاریخی امالدبس بستگی به اجرای صحیح و مستمر اقدامات حفاظتی دارد. با انتصاب مدیرکل جدید میراث فرهنگی خوزستان و تمرکز بر تامین بودجههای لازم، چشمانداز روشنتری برای حفظ این محوطه تاریخی پیش رو است. انتظار میرود که با همکاری فعال سازمانهای دولتی و غیر دولتی، و افزایش آگاهی عمومی، محوطه تاریخی امالدبس محفوظ و به عنوان یکی از میراثهای فرهنگی و گردشگری مهم خوزستان باقی بماند. همچنین، توسعه گردشگری پایدار و افزایش نقش پژوهشگران میتواند به حفظ و ارتقای ارزشهای تاریخی این منطقه کمک شایانی کند.

سوالات متداول
- محوطه تاریخی امالدبس چیست؟
- محوطه تاریخی امالدبس یک سایت تاریخی و گردشگری چند هزارساله در خوزستان است که شامل بقایای باستانی متعدد از دورههای مختلف تاریخی میباشد.
- محیط جغرافیایی محوطه تاریخی امالدبس چگونه است؟
- این محوطه در حومه بستان دشت آزادگان، جنوب غربی شوش قرار دارد و شامل جنگلهایی سرسبز در دل بیابانی است که با گونههای مختلف درختانی مانند پانی کوم، آکاسیا و ویکتوریا کاشته شدهاند.
- چه تهدیداتی برای محوطه تاریخی امالدبس وجود دارد؟
- تهدیدات اصلی شامل تخریبهای روزانه توسط بیلهای مکانیکی، غارت و دزدی آثار باستانی، و کمبود بودجه برای ادارههای میراث فرهنگی هستند.
- تاریخچه حفاظت از محوطه تاریخی امالدبس چگونه است؟
- از سال ۱۳۶۸، این ناحیه مشمول طرح تثبیت و شنزدایی شده و هزاران درخت در آن کاشته شدهاند تا جنگلی سرسبز در دل کویر ایجاد شود.
- تنوع زیستی محوطه تاریخی امالدبس چگونه است؟
- این منطقه میزبان انواع جانداران از جمله آهو، هوبره، درنا، عقاب دشتی، جغد کوچک و بسیاری دیگر است که نشاندهنده تنوع زیستی بالایی است.
- عوامل جاذب گردشگران به محوطه تاریخی امالدبس چیست؟
- تلاقی کویر و جنگل، وجود چشمهها و برکههای کوچک، و تنوع زیستی بالا از عوامل اصلی جذب گردشگران به این منطقه هستند.
- اهمیت تاریخی محوطه امالدبس چیست؟
- این محوطه شامل چندین شهر تاریخی، معابد، خانهها و بازارهای باستانی است که نشاندهنده تاریخ و تمدن غنی منطقه خوزستان میباشد.
- نقش محوطه تاریخی امالدبس در حفظ مرزهای ایران چگونه بوده است؟
- محوطه امالدبس محل عبور رزمندگانی بوده که برای حفظ مرزهای ایران از جان خود فداکاری کردهاند.
- چه اقداماتی برای حفظ محوطه تاریخی امالدبس پیشنهاد شده است؟
- پیشنهاداتی شامل تقویت ادارههای میراث فرهنگی محلی، افزایش بودجه، استقرار یگانهای حفاظت میراث فرهنگی، و برگزاری کارگاههای آموزشی برای مردم محلی است.
- نقش مدیرکل جدید میراث فرهنگی در حفظ امالدبس چیست؟
- مدیرکل جدید با تمرکز بر حفظ و نگهداری آثار تاریخی و تامین بودجههای لازم میتواند تاثیر مثبتی بر حفظ محوطه تاریخی امالدبس داشته باشد.
- چگونه سازمانهای غیر دولتی میتوانند در حفظ محوطه امالدبس کمک کنند؟
- با همکاری با سازمانهای غیر دولتی و پژوهشگران محلی، میتوان به حفظ و نگهداری بهتر این محوطه کمک کرد.
- چگونه مردم محلی میتوانند در حفظ محوطه تاریخی امالدبس سهیم باشند؟
- برگزاری دورههای آموزشی برای مردم محلی در مورد اهمیت حفظ میراث فرهنگی و مشارکت در اقدامات حفاظتی از طریق آگاهیبخشی و فعالیتهای محلی میتواند موثر باشد.
- کدام ادارههای میراث فرهنگی در حفظ امالدبس نقش دارند؟
- ادارههای میراث فرهنگی دشت آزادگان، حمیدیه و هویزه در حفظ و نگهداری محوطه تاریخی امالدبس نقش مهمی دارند.
- چه گونهای جنگل امالدبس در دل کویر شکل گرفت؟
- با اجرای طرح تثبیت و شنزدایی از سال ۱۳۶۸ و کاشت هزاران درخت مختلف، جنگلی سرسبز در دل کویر امالدبس بوجود آمده است.
- چه گونهای تنوع غذایی در محوطه امالدبس وجود دارد؟
- وجود منابع آبی مانند چشمهها و برکهها همراه با جنگلهای سرسبز، زیستگاه مناسبی برای گونههای مختلف جانوری فراهم کرده است.
- چگونه محوطه امالدبس به عنوان منبع اطلاعاتی برای پژوهشگران استفاده میشود؟
- بقایای باستانی متعدد، معابد و خانههای تاریخی موجود در این محوطه، اطلاعات ارزشمندی برای باستانشناسان و تاریخپژوهان فراهم میکند.
منبع خبری : https://www.irna.ir/news/85718525/%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B7%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%A8%D8%B3-%D8%AA%D9%87%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86